Wady wzroku cz. 3. Astygmatyzm
Jestem ciekawa, czy ktoś się zastanawiał nad znaczkiem, który istnieje w logo strony „Optometrysta Opole”. Ten okrąg z kreseczkami to rodzaj sprzętu pomiarowego, jakim dysponuje optometrysta, cylinder skrzyżowany. Służy on do uściślania wartości wady, którą nazywamy astygmatyzmem.
Astygmatyzm jest trzecią (po nadwzroczności i krótkowzroczności) główną wadą wzroku i najczęściej jest kojarzona z jakimś łamaniem się czy zaginaniem linii prostych – i faktycznie, osoba bez wady wzroku, której wstawi się cylinder przed oczy, może tak to odbierać. Natomiast pacjenci, którzy mają niewielki astygmatyzm, świat odbierają zupełnie prosto, nic im się nie krzywi. Ba, nawet ostrość wzroku mają często bardzo dobrą, mogą widzieć ponad normę.
Jakie są przyczyny powstawania astygmatyzmu?
Fizyka powstawania astygmatyzmu nie jest trudna, ale trzeba umieć sobie ją wyobrazić. Wada ta najczęściej jest spowodowana nie do końca sferycznym kształtem rogówki oka, a więc tej przedniej, przezroczystej części. Na skutek tego światło nie jest w stanie skupić się w jednym punkcie. Nie jest to tak jak w dalekowzroczności, że obraz powstaje jakby „za siatkówką”, ani „przed siatkówką”, jak w przypadku krótkowzroczności. Raczej trzeba sobie wyobrazić, jak za każdym razem powstaje rozmyty obraz, ponieważ część promieni będzie miało swoje ognisko na siatkówce, a część przed i za nią. Może to powodować powstawanie obrazu – cienia, który nakłada się na obiekt, dając wrażenie rozmycia konturów.
Na co warto zwrócić uwagę?
Charakterystyczne przy astygmatyzmie jest mylenie liter i cyfr – na przykład C wygląda jak O, F wygląda jak P albo 6 przypomina 8. Żeby dojrzeć, jaka to jest litera, pacjenci z astygmatyzmem muszą mocno się skupić, niezależnie od tego, czy czytają daleko, czy blisko. Przy tego typu wysiłku mogą pojawiać się bóle głowy i oczu, często mylone z bólem zatokowym. Mogą występować również zawroty głowy, zmęczenie, mrużenie i podrażnienie oczu, przymykanie oczu, przekręcanie głowy. Osoby z astygmatyzmem mogą unikać jazdy samochodem wieczorem, bo światła mocniej również ich rażą. Czasem skarżą się także na nawracające migreny.
Oczywiście, jest również grono pacjentów, którzy nie mają żadnych objawów – dopóki nie założą okularów i się do nich nie przyzwyczają. Podobno uczucie jest podobne do ulgi, jakby zniknęło ciągłe napięcie. Niektórym łatwiej się jeździ samochodem, innym – lepiej się uczy lub czyta.
Jak koryguje się astygmatyzm?
Astygmatyzm wykrywa się podczas rutynowego badania refrakcji, czyli w czasie badania pod dobór okularów. Ważne jest jednak to, że należy go korygować w pełni od razu – nie należy zwlekać z zakupem okularów lub soczewek kontaktowych, „bo jeszcze widzę”. Soczewki okularowe korygujące astygmatyzm nazywane są cylindrycznymi – a to z tego powodu, że ich powierzchnia nie jest wycinkiem sfery, a wycinkiem – nomen omen – cylindra. Przy okazji – warto pamiętać, że mały i średni astygmatyzm można również korygować za pomocą soczewek kontaktowych tzw. torycznych. Są, owszem, droższe od zwykłych sferycznych, ale zapewniają dobrą ostrość wzroku, bez wrażenia „cienia” za obiektami. Nie powinno się ich jednak kupować bez konsultacji ze specjalistą, ponieważ soczewki takie mają tendencję do przekręcania się na oku – co może powodować pogorszenie widzenia.
Astygmatyzm u dzieci
U dzieci astygmatyzm może silnie wpływać na ich koordynację ruchową, zdolność do nauki, umiejętność czytania i pisania czy liczenia. Nieskorygowany astygmatyzm może powodować problemy w nauce podobne do tych przy dysleksji. Dlatego u dzieci powinno się zbadać oczy po raz pierwszy około 6 miesiąca życia, później koło 2 lat, a jeśli nie ma żadnych problemów, to kolejny raz przed pójściem do szkoły.
Źródła:
1. https://www.allaboutvision.com/conditions/astigmatism.htm
2. https://barbarapakula.pl/astygmatyzm/
3. T. Grosvenor, Optometria, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011.
